سنگ ماده بسيار سنگيني است و حمل و نقلش بسيار دشوار است .كاميون ها سنگ هاي معدن استخراج شده از معادن را بارگيري مي كنند قطار ها وكشتي ها اين محموله ها را به نقاط دور دست مي برند . براي حمل اين چنين محموله ها از كشتي هاي باري مخصوص استفاده مي شود كه قدرت حمل محموله هاي بسيار سنگين را دارند . حدود 5000 كشتي باري ويژه حمل سنگ هاي معدن در سرتا سر جهان سرگرم حمل و نقل محموله هايي مانند سنگ معدن آهن هستند . غول پيكر ترين نوع اين كشتي ها مي تواند محموله هايي به وزن سيصد هزار تن را حمل كند.
آيا دانشمندان در باره ساير سنگ هاي آسماني هم مطالعه مي كنند؟
وقتي خورشيد وسياره هاي ديگر تشكيل شدند ، قطعه هاي بسياري از سنگ هاي آسماني هم چنان در فضا باقي ماندند . بسياري از اين سنگ ها هنوز هنوز هم در فضا معلق اند . تعدادي از آن ها سالانه با سطح زمين برخورد مي كنند . به اين نوع سنگ ها شهاب سنگ مي گويند . دانشمندان اين نوع سنگ ها را جمع آوري و در باره آن ها مطالعه مي كنند.
با مطالعه ي سنگ هاي سطح كره ماه چه اطلاعاتي به دست مي آوريم؟
دوازده فضانورد آمريكايي كه درسطح كره ماه فرود آمدتد ، در مجموع با لغ بر 380 كيلوگرم از نمونه سنگ هاي سطح ماه را همراه خود به زمين آوردند . دانشمندان ضمن مطالعه اين سنگ ها ، به يافته هاي جديدي درباره ساختار كره ماه دست يافتند . آن ها بر اين باوراند كه در گذشته هاي بسيار دور ، جرم فضايي بسيار بزرگي كه به اندازه سياره مريخ بود ، با سطح زمين برخورد پيدا كرده و در اثر همين برخورد ، انبوهي از قطعه سنگ ها از دل زمين به فضا پرتاب شدند . سر انجام در اثر پيوستن ميليون ها قطعه سنگ به هم ، كرهخ ماه پديد آمد . سفينه هاي بدون سر نشين هنوز هم به كره ماه و سياره هاي ديگر فرستاده مي شوند تا اطلاعات بيشتري در ابره آن ها به دست آوريم .
جانوراني كه ميليون ها سال پيش روي زمين زندگي مي كردند ، پس از مرگ قسمت هاي نر م بدنشان مي پوسد و از بين مي رود ، اما قسمت هاي سخت مانند استخوان ها ، دندان ها و صدف ها يشان باقي مي مانند . جانوراني كه در دريا مي ميرند ، بلا فاصله رسوباتي از گل و لاي روي شان را مي پوشاند . با گذشت زمان املاح آب درون استخوان ها يشان نفوذ مي كند و سرانجام به صورت سنگواره در مي آيند .
دانشمنداني كه در زمينه ي مطالعه سنگ ها تحقيق و مطالعه مي كنند ، زمين شناس ناميده مي شوند . زمين شناسا نبا مطالعه انواع سنگ ها ، مي توانند از تاريخ چه كره زمين و انچه كه در طي چهار ميليارد و ششصد ميليون سال پيش ، از زمان تشكيل كره زمين برايش اتفاق افتاده اطلاعات بيش تري به دست آورند . همچنين زمينشناسان از راه مطالعه سنگ مي توانند به منابع ارزشمند زيرزميني مانند نفت ، طلا و ديگر انواع فلزات سنگ هاي معدن دسترسي پيدا كنند . به علا وه سنگ ها نشانگر تاريخ كره زمين ونوع جانوران و گياهاني هستند كه در گذشته هاي دور روي زمين مي زيستند .
انسان هاي ما قبل تاريخ از سنگ چخماق چه استفاده اي مي كردند؟
مردمان عصر حجر از سنگ هاي مختلفي استفادهخ مي كردند ، اما سنگ چخماق كارايي ويژه اي براي شان داشت . اگر سنگ چخماق را در جهت لبه تيزش برش دهيم ، قطعه هاي تيزي از آن جدا مي شوند كه مي توان از آن ها ابزار نوك تيز و برنده خوبي ساخت .
بيش از دو ميليو سال است كه انسان با چكش كاري يا قطعه قطعه كردن سنگ ، چيزهاي مختلفي از آن مي سازد . مردمان عصر حجر تير وساير ابزار هاي مورد نيازشان را از سنگ مي ساختند . هم چنين مردمان باستان روي سنگ ها حكاكي و نقاشي مي كردند . در باره مصريان باستان نيز اطلاعات زيادي داريم چرا كه در بيش تر بناهاي ياد بود و مقبره هاي سنگي شان تصوير ها و نوشته هاي متعددي را حكاكي و كنده كاري كرده اند كه حكايت از شيوه زندگي و تاريخ گذشته گانشان مي كنند . امروزه در مكان هاي عمومي ، انواع مجسمه ها و اثار كنده كاري شده روي سنگ ها ، حوادث مهم و افراد تأثير گذار تاريخ را نشان مان مي دهند .
فلزات مختلف در دما هاي مختلف ذوب مي شوند . دماي كوره بايد به اندازه اي باشد كه فلز مربوط را ذوب كند مثلاً فلز مس در دماي 1083 درجه سانتي گراد ذوب مي شود اما دماي ذوب آهن 1535 درجه سانتي گراد است .
سنگ ها از تركيب هزاران نوع كاني تشكيل مي شوند . حدود صد نوع از اين كاني ها ، محتوي مواد بسيار مفيدي از نوع فلزات هستند . اين كاني ها كان سنگ يا سنگ معدن فلز ناميده مي شوند . مقدار كمي از فلزات مانند طلا ، مس و قلع به صورت خالص در طبيعت يافت مي شوند ، اما بيشتر آن ها را بايد از سنگ هاي معدن استخراج كرد . آهن از سنگ هاي معدن مختلفي مانند سنگ آهن طبيعي (هماتيت) و ماگنتيت (آهن مغناطيسي) و قلع از سنگ معدن كاسيتريت يا همان اكسيد طبيعي قلع به دس مي آيد .
چگونه مي توان فلز را از سنگ معدن استخراج كرد؟
در طبيعت ، اغلب سنگ هاي معدن با انواع مختلف سنگ هاي سطح زمين مخلوط شده اند . بنابراين هر نوع سنگ معدني ،بايد از نا خالصي ها جدا شود . سپس فلز مربوط از رگه هاي سنگ معدن استخراج مي شود . اين عمل با استفاده از روش گداختن وتصفيه كردن فلز انجام مي گيرد . براي اين كار ، سنگ معدن مربوط را درون كوره اي كه دماي فوق العاده زياد دارد ، حرارت مي دهند و آهن مذاب در ته كوره جاري مي شود .سپس اين آهن مذاب سرد و به صورت جامد در مي آيد .
روميان از دوهزار سال قبل با شيوه ي تهيه ي سيمان آشنا بودند . روميان باستان براي تهيه ي سيمان ، از نوعي ساروج استفاده مي كردند كه مخلوطي از آهك وخاكستر آتش فشاني بود و نزديك شهر پوتيولي يافت مي شد . به همين علت به آن پوتيلانا هم مي گويند .
بتون مخلوطي از ماسه ، سيمان ، آب وذرات ريز شن است . وقتي بتن هنوز خيس است ، مي توان آن را داخل قالب ريخت و شكل داد ، اما پس از خشك شدن ، مانند سنگ سخت مي شود .
فرآوري سنگ به روش هاي مختلفي انجام مي گيرد . قبل از به كار گيري سنگ ، به راحتي مي شود آن را شست و اگرقطعه هاي سنگ خيلي بزرگ باشد ، آن ها را به اندازه ها ي مختلف مي شكنند و دسته بندي مي كنند . در اثر حرارت دادن سنگ ها و آميختن شان با مواد ديگر ، مي توان كاني هاي موجود در آن ها ، مثل آهن را استخراج كرد . از سنگ آهك براي تهيه ي سيمان و از سيمان هم براي تهيه ي بتون استفاده مي كنند.
قدمت قديمي ترين سنگ هايي كه تا به حال در زمين يافت شده اند به چهار ميليارد سال قبل بر مي گردد كه در كانادا كشف شده اند .
مثال : كوه اورست
اورست بلند ترين كوه جهان است كه در رشته كوه هيماليا و امتداد مرز بين نپال و چين واقع شده است . ارتفاع قله اين كوه از سطح دريا ، به 8850 متر مي رسد . نخستين بار در سال 1953 ميلادي ، دو كوه نورد به نام هاي ادموند هيلاري و تنزينگ نورگي ، قدم به قله ي اين كوه گذاشتند.
رشته كوه هيماليادر محلي قرار دارد كه دو صفحه ي پوسته زمين با يكديگر در تماسند . صفحه ي مربوط به هند در قسمت فوقاني واقع شده ، بر صفحه اي كه اروپا و اسيا در آن قرار دارند ، در جهت شمال فشار وارد مي كند . اين دو صفحه پنجاه ميليون سال قبل با هم بر خورد كردند . و در اثر فشار عظيمي كه بر يكديگر وارد كردند ، پوسته زمين به سمت بالا رانده شد و حدود نيم ميليون سال قبل ، بلند ترين كوه هاي جهان را به وجود آوردند .
مثال : اُلورو (سنگ اَير) ، استراليا
الورو يكي از مشهور ترين قطعه سنگ هاي روي زمين است كه آن را آير مي نامند . اين قطعه سنگ با ارتفاع 325 متر، از دل بياباني كه ناحيه ي شمالي سرزمين استراليا را احاطه كرده ، سر بيرون آورده است . درازيش به 3600 متر و پهنايش به 2 كيلومتر مي رسد . هر چند قطعه سنگ بسيار عظيمي است ، اما فقط قطعه كوهي است كه پانصد ميليون سال قبل ، وسط يك اقيانوس قرار داشت . سپس در اثر حركات پوسته ي زمين كف اقيانوس به سمت بالا انده شد امروزه دامنه ي الورو در عمق شش كيلومتري زمين قرار دارد و فقط قله آن ديده مي شود . اين قطعه سنگ ، مكان مقدسي است براي بوميان استراليا . آن ها بر اين باور اند كه اين مكان محل زندگي ارواح گذشتگاني است كه در اين سرزمين زندگي مي كردند
دود آتش هميشه به سمت بالا حركت كند ، براي اين كه هواي داغ بالا مي رود . سنگ هاي داغ درون زمين نيز به سمت بالا حركت مي كنند اما اين حالت به كندي انجام مي شود . گرماي بسيار شديد درون زمين ،مواد مذاب (ماگما) را از راه لايه ي گوشته به سمت بالا مي راند . وقتي ماگما بالا مي آيد ،سر راهش به تدريج سرد مي شود و دوباره فرو مي نشيند . اين جريان هاي كند مواد مذاب ، در قسمت گوشته موجب حركت پوسته زمين مي شود .
نيروهايي كه پوسته ي زمين را حركت مي دهند ، فوق العاده بزرگند . قدرت اين نيرو ها آن قدر زياد است كه بعضي از قسمت هاي سنگي پوسته ي زمين خم مي شوند يا مي شكنند ،اگر دماي سنگ هايي كه بالا مي آيند ، زياد باشد و حركت تدريجي و كند داشته باشند ،پوسته ي زمين مثل ورق كاغذ ، چين بر مي دارد . اگر دماي سنگ پايين و حالت شكنندگي اش بيش تر باشد و فشاري شديد و نا گهاني به آن وارد شود ، مي شكند . به شكستگي پوسته زمين گسل مي گويند .
نازك ترين بخش پوسته ي زمين در قسمت مياني زير اقيانوس ها قرار دارد . در اين بخش ضخامت پوسته كمتر از شش كيلومتر است . اما بقيه ي قسمت ها ي پوسته ي زمين ضخيم تر است . و ضخامتش به حدود هفتاد كيلومتر مي رسد. ضخيم ترين پوسته ي زمين ، زير خشكي ها قرار دارد .
پوسته زمين به صورت يك ورقه ي سنگي سخت نيست بلكه از قطعه هاي مجزايي به نام صفحه ساخته شده است ، مثل لايه هاي يك تخم مرغ پخته ، اين صفحه ها به آرامي در جهت هاي مختلف حركت مي كنند . در مناطقي كه اين صفحه ها خلاف جهت هم به يك ديگر نزديك مي شوند و روي هم مي لغزند ، زمين لرزه و آتش فشان به وجود مي آيد . در بستر اقيانوس ها ، بعضي از صفحه هاي زمين ، از هم فاصله مي گيرند . سنگ ها ي مذاب از شكافي كه پديد مي آيد بالامي آيند و در اثر تماس با آب سرد ، سخت و جامد مي شوند.
سنگ در سرتاسرسطح زمين و هم چنين در درون آن يافت مي شود . در بسياري از مناطق آب يا خاك روي سنگ ها را پوشانده اند اما اگر سطح زمين را به اندازه كافي بكنيم، به سنگ مي رسيم . البته تمالم كره زمين از جنس سنگ جامد و سخت نيست . لايه سنگي سطح زمين، پوسته نام دارد . زير پوسته ، لايه ي ديگرذي به ضخامت حدود 2900 كيلومتر قرار دارد كه گوشته ناميده مي شود . سنگ ها ي اين بخش از زمين را ماگما مي گويند . ماگما چنان داغ است كه مانند شيره غليظ قند ، به آرامي زير پوسته ، جريان دارد. مركز كره زمين كه هسته ناميده مي شود، لايه اي به ضخامت 7000 كيلومتر را تشكيل مي دهد كه به صورت يك گوي فلزي است و جنس اصلي اش از آهن است . بخش داخل هسته ، حالت جامد دارد اما بخش خارجي اش به صورت مايع است.
در زمان ها ي قديم ، در مسابقه ها ي وزنه برداري از سنگ استفاده مي كردند. امروزه در ورزش سنگ بازي در روي يخ ، هنوز هم از سنگ استفاده مي كنند . نفرات دوم تيم ، روي يخ ، سنگ ها يسنگين را به سمت محلي كه هدف نام دارد ، مي غلتانند . هر تيم كه سنگ هايش نزديك هدف بايستد ، برنده ي بازي است .
چگونه از سنگ ها براي پاك كردن چيزها استفاده مي كنند؟
ماده ي اوليه ي بعضي از مواد پاك كننده ، از جنس پودر سنگ است . وقتي اين ماده روي چيزي ماليده شود ، ذرات زيرش لكه ها و چرك سطح آن را مي سايند و از بين مي برند . يكي از روش هاي تميز كردن سنگ ساختمان ها ، بادشن نام دارد كه در اين كهر هم از ذرات سنگ استفاده مي شود . ذرات شن يا ماسه ، با فشار زياد از راه يك پمپ باد ، روي سنگ هاي نماي ساختمان پاشيده مي شوند . اين ذرات مانند مليون ها چكش كوچك به سطح سنگ مي خورند و تمام چرك ها ا از بين مي برند و سنگ را تميز مي كنند .
يونانيان باستان كوه المپوس را محل زندگي خدايان شان مي دانسند . بوميان ساكن ناحيه ي مائوري در كشور زلاندندو بلندترين كوه كشورشان را آئوراكي مي نامند . در افسانه ها آمده است كه آئوراكي فرزند خداي آسمان بوده كه تبديل به سنگ شده .
كوه توده ي عظيمي از سنگ است كه مانند برجي مرتفع ، زمين هاي اطراف را احاطه كرده است. امروزه گردش گران به ديدن كوه ها مي روند و از آن ها عكس مي گيرند و كوه نوردان به قله ي كوه ها صعود مي كند . در عهد باستان ، مردم به دلايل مختلفي با ديده احترام به كوه ها مي نگريستند . بعضي ها كوه را مانند " خدايان " مي پرستيدند و بعضي ديگر بر اين باور بودند كه "خدايان " بر فراز قله هاي پوشيده از برف و ابر زندگي مي كنند .
زماني كه اهرام در ناحييه ي جيزا (مصر) ساخته شدند نماي بيروني شان با سنگ آهك سفيد و نرم تزيين شد . اما بخش اعظم سنگ آهك به كار رفته در اين اهرام طي گذشت زمان از بين رفته است . اين سنگ ها يا در اثر فرسايش تخريب شده اند يا به سرقت رفته اند و در ساخت ساير بناها مورد استفاده قرار گرفته اند .
امروزه چگونه از سنگ در ساخت بناها استفاده مي كنند؟
امروزه از خرده سنگ ها در پي ريزي بناها وزيرسازي جاده ها استفاده مي كنند . از انواع سنگ هاي گران قيمت مانند سنگ مرمر هم براي احداث ديوار هاي بناهاي بزرگ و مجلل استفاده مي شود.
سنگ ها در همه جا يافت مي شوند . در خانه و خيابان هاي تان آن ها را مي بينيد . بعضي ازسنگ ها خيلي سخت و پايدار اند . اين سنگ ها مسالح ساختماني مناسبي هستند . وقتي صخره سنگ ها را از دل طبيعت بيرون مي آورند و در احداث بناها از آن استفاده مي كنند ، در اين شرايط سنگ ناميده مي شود . هزاران سال پيش ، مردمان باستان مهمترين بناهايشان را از سنگ مي ساختند كه بعضي از اين بناها هنوز هم پا بر جا هستند چرا كه در ساختمان اين بناها از سنگ هاي بسيار سخت ومقاومي ساخته شده است . هرم بزرگ كوفو در جيزا واقع در مصر ، 4500 سال قبل ساخته شده است . در ساختمان اين هرم از دو مليون وسيصد هزار قطعه سنگ بزرگ استفاده كرده اند . فراغنه ي مصر در مقبره هاي سنگي دفن مي شدند ، براي اين كه سنگ از بهترين و مقاوم ترين مصالح ساختماني به شمار مي رفت و مي توانست از پيكر موميايي شده ي آن ها محافظت كند
گاهي سنگ ها در اثر گرما و فشار فوق العاده زياد ، تغيير مي كنند و نوع جديدي از سنگ ها به نام سنگ هاي دگرگوني را مي سازند . دگرگوني به همان معني تغيير يافته است . مرمر نمونه اي از سنگ هاي دگر گوني است كه منشأ تشكيل آن سنگ آهك است . سنگ آهك در اثر دماي فوق العاده زياد سنگ هاي داغ اعماق زمين و فشاري كه آب وسنگ هاي پوسته ي زمين از بالا بر آن وارد مي كنند ، دگرگون ودر نهايت به سنگ مرمر تبديل مي شود .
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
